Paranoja – obłąkanie religijne, a przywódcy sekt katolickich i chrześcijańskich

Grecki termin ‚paranoja’ znaczy dosłownie obłęd, co już za czasów Hipokratesa i Galena wskazywało na najcięższy rodzaj zaburzeń i choroby psychicznej. W starożytności używano terminu paranoja na określenie ogólnie rozumianego szaleństwa, wariactwa. Współcześnie w świadomości społecznej paranoja kojarzy się przede wszystkim z chorobliwym brakiem zaufania, zazdrością, pieniactwem i poczuciem nieuzasadnionego zagrożenia. 

Systematyczne podejście do zjawiska obłąkania pozwala wyróżnić trzy jej odmiany: Pierwsza to schizofreniczna postać paranoi. Trafnie zobrazował ją Ron Howard w swoim filmie „Piękny umysł”. Widzimy w nim jak choroba głównego bohatera Johna Nasha stopniowo upośledza jego kontakt z rzeczywistością oraz wzmaga występowaniem omamów i niespójnych przekonań typu: toczy się wojna, ktoś chce mnie zniszczyć.

Paranoja polityczna

Paranoja ma też swoją polityczną odmianę. Nie jest to już jak w pierwszym przypadku choroba a jedynie sposób interpretowania rzeczywistości społeczno-politycznej, zwykle podpartej teoriami spiskowymi jak syndrom smoleński wielu polityków katolickich czy szerzej chadeckich w Polsce. Ten rodzaj paranoi ujawnia się na przykład w wypowiedziach osób, które przy pomocy różnego rodzaju spiskowych teorii wyjaśniają procesy historyczne albo aktualne wydarzenia na scenie politycznej. Wspólnym mianownikiem przekonań tych ludzi jest pogląd o istnieniu tajemniczej grupy osób, która próbuje jakoś zaszkodzić grupie, z którą się utożsamiają (Np. żydokomuna). Przekonania te są jednocześnie odporne na kontrargumenty, ponieważ tworzą silnie broniony przez ego system o dużym stopniu spójności. Nie jest on jednak na tyle koherentny, aby nie było można wykazać, że rozważania paranoika politycznego nijak się mają do rzeczywistości. Zdemaskowanie politycznej paranoi może na przykład pójść po linii wykazania, że postuluje ona istnienie niezidentyfikowanej, tajemniczej grupy, która generuje zło, ale brak jest realistycznych dowodów na istnienie grupy spiskowej.